Review: Αγώνες Κυριών
Σήμερα διαβάζουμε το βιβλίο «Αγώνες Κυριών» των Λία Ζώτου και Θοδωρή Καραγεωργίου, από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Κείμενο: Μαρία Μπακάρα
Επιμέλεια: Άρτεμις Βελούδου – Αποκότου
Ένα από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα την προηγούμενη χρονιά ήταν το «Μεταξένια Αγάπη», του συγγραφικού διδύμου Λία Ζώτου και Θοδωρή Καραγεωργίου. Όπως καταλαβαίνετε, ανυπομονούσα να διαβάσω το νέο τους βιβλίο το οποίο από τον τίτλο του, Αγώνες Κυριών, αλλά και την περίληψη του, κατάλαβα πως αγγίζει ένα ζήτημα το οποίο όχι μόνο είναι διαχρονικό, αλλά και επίκαιρο.
Η ιστορία τοποθετείται χωροχρονικά στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, στην Κρήτη και την Αθήνα. Η νεαρή Μυρτώ χάνει ό,τι πολυτιμότερο έχει στη ζωή της και τα βήματά της την οδηγούν στην Αθήνα, ελπίζοντας για ένα νέο ξεκίνημα, αλλά και προς αναζήτηση όσων της στέρησαν. Η Καλλιόπη, διωγμένη από την οικογένεια της και μην έχοντας κανένα στήριγμα, ακολουθεί την αδελφική της φίλη Μυρτώ, προσδοκώντας να πραγματοποιήσει στην Αθήνα τα όνειρά της για σπουδές. Η νέα αρχή των δύο κοριτσιών σηματοδοτείται από μια σπουδαία ιστορική στιγμή για το γυναικείο φύλο, και οι δύο ηρωίδες μας δε θα μπορούσαν να μείνουν αμέτοχες. Άραγε η πορεία της ζωής τους, οι επιλογές αλλά και οι συγκυρίες, θα τις οδηγήσουν στην ευτυχία;
Οφείλω να ομολογήσω πως πρόκειται για ένα εξαιρετικά ιδιαίτερο βιβλίο, την ίδια στιγμή που αφορά όλες τις αναγνωστικές ομάδες. Θεωρώ πως είναι αρκετά διαφοροποιημένο από τα προηγούμενα έργα των Ζώτου – Καραγεωργίου. Του λείπει αυτή η βαθιά εσωτερικότητα που χαρακτηρίζει τα προηγούμενα βιβλία τους -πιο έντονα τη συναντάμε σίγουρα στη «Μεταξένια Αγάπη»– ενώ θα μπορούσε κάποιος να πει ότι προς το τέλος της ιστορίας, οι συμπτώσεις και οι συγκυρίες ξεφεύγουν του ρεαλισμού. Προσωπικά δεν κατάφερα να ταυτιστώ με κάποιον από τους ήρωες, κάτι που ίσως ήταν το αποτέλεσμα της μειωμένης εσωτερικότητας που προανέφερα. Ωστόσο, ταυτίστηκα απόλυτα με την εποχή και με την ολική κοινωνική αλλαγή που υπήρχε στο επίκεντρο. Πιστεύω πως το συγγραφικό δίδυμο συνειδητά επέλεξε να οδηγήσει τους αναγνώστες μακριά από το προσωπικό, ώστε να μπορέσει να μιλήσει για το συλλογικό.
Καταρχάς οφείλω να θαυμάσω και να αναφέρω την προσεγμένη, εμπεριστατωμένη και συνολική έρευνα που έκαναν οι συγγραφείς. Η δουλειά τους φαίνεται στις μικρές λεπτομέρειες, στις καθημερινές κουβέντες των ηρώων αλλά και στις δικές τους αναφορές. Σπάνια συναντάς σε μη ακαδημαϊκό κείμενο τη διαφοροποίηση των όρων φεμινισμού, φεμινιστικής θεωρίας και φεμινιστικού κινήματος. Για να αναφέρω κάποια πράγματα, όσο πιο σύντομα και συμπτυγμένα μπορώ, το φύλο δεν είναι κάτι που προϋπάρχει, ένας συγκεκριμένος ρόλος και οι κανόνες που το ακολουθούν δεν είναι φυσικοί. Η επιτελεστικότητα του φύλου είναι μία σειρά από κοινωνικές νόρμες και στερεότυπα, από πρακτικές κοινωνικά κατασκευασμένες που φυσικοποιούν τα πρέπει του υποκειμένου με βάση το βιολογικό του φύλο. Όλα αυτά το συγγραφικό δίδυμο μοιάζει να τα συμπεριλαμβάνει στο κείμενο του με τον άρρητο τρόπο που μόνο η λογοτεχνία μπορεί.
Την εποχή στην οποία τοποθετείται χρονικά η ιστορία του βιβλίου, ήταν απολύτως φυσιολογικό το ότι οι γυναίκες δεν ψήφιζαν. Υπάρχουν κάποια ενδιαφέροντα στιγμιότυπα μέσα στο βιβλίο «Αγώνες Κυριών», όπου οι συγγραφείς του καταγράφουν απόψεις σημαντικών λογοτεχνών και ανθρώπων του πνεύματος, οι οποίοι ήταν υποστηρικτές αυτή της θεωρίας, όπως και άλλων που έγραφαν ύμνους υπέρ της γυναικείας αυτοδιάθεσης. Όλα αυτά μπορεί να μας φαίνοντας μακρινά πλέον, ωστόσο δεν είναι. Η πατριαρχία, ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός και η έμφυλη ανισότητα είναι κάτι πραγματικό και καθημερινό. Και μόνο η αναλογία γυναικών – αντρών μέσα στη Βουλή είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως και η αντιμετώπιση της γυναικείας σεξουαλικής κακοποίησης ως κάτι για το οποίο έχει ευθύνη η γυναίκα. Όλα αυτά κάνουν το βιβλίο «Αγώνες Κυριών» όχι μόνο σύγχρονο, αλλά και απαραίτητο.
Η γραφή ρέει εύκολα και υπάρχει μια στρωτή, εξελικτική ανάλυση στα ψυχογραφήματα των χαρακτήρων, τα οποία επηρεάζονται από τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις. Οι συγγραφείς κρατούν ισορροπία ανάμεσα στην αφήγηση και τους διαλόγους, και παρόλο που καταπιάνονται με ένα σπουδαίο και ιστορικό ζήτημα, δίνουν βαρύτητα στις προσωπικές ιστορίες των ηρώων τους. Μεγάλοι έρωτες, μίση και πάθη, οικογενειακές σχέσεις και σπουδαίες φιλίες συνθέτουν αυτή την ξεχωριστή ιστορία.
Προσωπικά θεωρώ πως το βιβλίο «Αγώνες Κυριών» είναι ένα σπουδαίο ιστορικό-πολιτικό κείμενο, το οποίο τοποθετεί τους συγγραφείς του σε ένα διαφοροποιημένο λογοτεχνικό μοτίβο σε σχέση με αυτό που τους είχαμε γνωρίσει μέχρι τώρα. Μετά την «Εξαφάνιση», το δίδυμο Ζώτου – Καραγεωργίου καταπιάστηκε με όμορφες, λυρικές ιστορίες βαθιάς εσωτερικότητας, που υμνούσαν την οικογενειακή παράδοση και ανέλυαν το ποιοι είμαστε με βάση το πού μας οδηγεί η γενετήσια κληρονομιά μας. Αυτή τη φορά οι συγγραφείς επιχειρούν να εξελίξουν το μέχρι τώρα πλαίσιο τους. Επεξεργάζονται το ποιοι είμαστε με βάση την ιστορική και πολιτισμική εξέλιξη και αναλύουν τον διττό ρόλο του γεννιόμαστε ή γινόμαστε. Μέσω των δύο πρωταγωνιστριών τους, Μυρτώ και Καλλιόπη, αναδεικνύουν το ότι, όπως και αν γεννιόμαστε, όπως κι αν μεγαλώνουμε, όποιοι κι αν μας λένε και μας επιβάλουν ό,τι είμαστε, όποιες κι αν είναι οι επιλογές μας, οι εξελίξεις της ζωής μπορούν να μας αναδιαμορφώσουν. Οι αλλαγές έρχονται από τα μικρά, τα ασήμαντα, τις λεπτομέρειες. Σίγουρα υπάρχουν οι ρητοί τρόποι που επιφέρουν κοινωνικές ανακατατάξεις, όπως η ψήφιση ενός νόμου, αλλά η πραγματική αλλαγή έρχεται με την κινηματική δράση, την ερευνητική διάθεση, τον άρρητο τρόπο που έχει η τέχνη ως πολιτισμικό συγκείμενο να καταγράφει και να φέρνει στην επιφάνεια γεγονότα. Αυτό κάνουν η Λία Ζώτου και ο Θοδωρής Καραγεωργίου. Γράφουν ένα όμορφο βιβλίο το οποίο περιλαμβάνει τα πάντα, και επιχειρούν μία κοινωνικοπολιτική ανάλυση, η οποία μπορεί να φωτίσει το σήμερα ως αποτέλεσμα του τότε, αλλά και να μας γεμίσει ελπίδα για ουσιαστική ισότητα.
