Κειμενο: Αγγελική Κατσιμάρδου
Καλώς ήρθατε στη γιορτή του Χάλογουιν! «Κέρασμα ή ζαβολιά»; Θέλουμε το συνηθισμένο μας κέρασμα, διαφορετικά θα πρέπει να κάνετε μια ζαβολιά. Όποια ζαβολιά σάς υποδείξουμε εμείς.
Για πολλές χώρες στον κόσμο, η παραπάνω φράση αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της κουλτούρας τους, όπως και η γιορτή του Χάλογουιν. Τη συγκεκριμένη φράση τη λένε παιδιά ή και ενήλικες που γυρνάνε από σπίτι σε σπίτι τη βραδιά της 31ης Οκτωβρίου, της ημέρας δηλαδή που γιορτάζεται και το Χάλογουιν. Τα παιδιά, ντυμένα με στολές – που συνήθως αναπαριστούν σκελετούς – απαιτούν από τους ενοίκους του σπιτιού που επισκέπτονται να τους δώσουν κάποιο κέρασμα, που συνήθως είναι γλυκό (ή και χρήματα σε κάποιες χώρες)· διαφορετικά, αν αρνηθούν το κέρασμα, θα πρέπει να κάνουν κάποια σκανταλιά.
Το συγκεκριμένο έθιμο, αν και πολλοί θεωρούν ότι προέρχεται από τη Βόρεια Αμερική, ουσιαστικά έχεις τις ρίζες του πίσω στον 16ο αιώνα και πρωτοεμφανίστηκε στη Βρετανία και τη Σκωτία. Παιδιά, ντυμένα με διάφορες στολές, τριγύριζαν από σπίτι σε σπίτι και ζητούσαν φαγητό ή χρήματα. Εάν κάποιος δεν τα καλοδεχόταν, τότε προέβλεπαν ότι κάποιο μεγάλο κακό θα έβρισκε το σπίτι και τους ενοίκους του. Η συγκεκριμένη γιορτή εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Οντάριο του Καναδά το 1911 και αργότερα, στη δεκαετία του 1920, στη Βόρεια Αμερική, όπου η φράση «κέρασμα ή ζαβολιά» (“Trick or Treat”) έγινε συνηθισμένη.
Η γιορτή του Χάλογυιν σήμερα γιορτάζεται σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου – και στη Λατινική Αμερική, όπου το έθιμο ονομάζεται “calaverita” (=sugar skull – ζαχαρένιο κρανίο) και αντί για την φράση «κέρασμα ή ζαβολιά» τα παιδιά ρωτάνε «Μπορείς να μου δώσεις το ζαχαρένιο μου κρανίο;» (“Me da mi calaverita?”), όπου το κρανίο είναι φτιαγμένο από ζαχαρωτό ή σοκολάτα.
Αυτό που θα ακουστεί ακόμα πιο παράξενο είναι ότι τη γιορτή του Χάλογουιν και τη φράση «κέρασμα ή ζαβολιά» τη συνδέουν με το νομοθέτη Κλεόβουλο και το νησί της Ρόδου στην αρχαιότητα. Σύμφωνα με τον Αθηναίο από τη Ναυκρατίδα της Αιγύπτου και το έργο του «Δειπνοσοφισταί», το παραπάνω έθιμο λάμβανε χώρα στο νησί της Ρόδου, όπου παιδιά, ντυμένα με στολές, γύριζαν από πόρτα σε πόρτα και ζητούσαν κέρασμα, διαφορετικά απειλούσαν ότι θα κάνουν σκανταλιές. Άλλωστε, εμείς μπορεί να μην έχουμε την γιορτή του Χάλογουιν, αλλά μην ξεχνάμε την γιορτή της Αποκριάς, με παραπομπές στη διονυσιακή λατρεία, με παρόμοια έθιμα: τη μεταμφίεση με κουστούμια και το γύρισμα από σπίτι σε σπίτι. Βέβαια μπορεί να μη ζητάμε κέρασμα, αλλά είναι σύνηθες οι οικοδεσπότες να δίνουν κεράσματα και οι μασκαρεμένοι να κάνουν διάφορες ζαβολιές στο σπίτι.
Οπότε… «κέρασμα ή ζαβολιά»; Γιατί όχι;
Επιμέλεια κειμένου: Χρύσα Βασιλείου
